jesli nie otrzyma ubezpieczenia,
w pamięci, piśmie i pieczęci."
Było to 700 lat temu, kiedy po raz pierwszy odczytano ten dokument: w imieniu Pana. Amen.
Wspmnienie o wszystkich wydarzeniach, zgodnie gdy nie jest zabezpieczone przy pomocy dokumentu, albo przez przesłuchanie świadków. Dlatego My: Władysław z Bożą łaską, Pan Królestwa Polski i Pan Pomorza, Kujaw, ziemi sieradzkiej i łęczyckiej, zapoznajemy wszystkich, którzy teraz obecni, ale także tych, którzy w przyszłości dokument ten przeglądać będą: że ze względu
na wierną i godną podziękowania służbę, którą nasz najwierniejszy Henryk, syn Świętosława często i wielokrotnie nam udowadniał i którą jest gotów na przyszłość wyświadczyć swemu Panu, dajemy, przekazujemy i przenosimy Jemu i Jego prawowitym spadkobiercom i następcom panowanie w mieście Rynarzewo.
Wszystkie użytki, które teraz albo w przyszłości będą istnieć, cło, wszelkie prawa, które posiadamy, Henrykowi i Jego następcom. Poza tym wszystkie sprawy prawne przenosimy ponadto do rozstrzygnięcia sądowego wyżej wymienionemu Henrykowi i Jego następcom. On ma prawo wszystkich sprawców wieszać, ścinać, okaleczać i palić. Powinien też weług własnego uznania nakładać kary na wszystkich sprawców, niezależnie od tego ktokolwiek to by był i w jaki kolwiek sposób zbiegłby on do wspomnianego już wcześniej miasta. Naszą wolą jest jednak, aby żaden z naszych adwokatów lub wójtów nie udaremniał jalich kolwiek spraw sądowych, ani żeby oni sami niczego kolwiek nie regulowali. Dokument ten My obecni wzmacniamy dociśnięciem naszej pieczęci, spisujemy w obecności świadków, a mianowicie: grafa Kelczona jako kasztelana Gniezna, grafa Galona jako kasztelana Ujścia, grafa Juliana jako podczaszego kruszwickiego, a zdarzyło się to w dniu błogosławionego Marcina wyznawcy Roku Pańskiego 1299 w twierdzy Scomlijno, podpisane ręką Jana pisarza naszej dworskiej kancelarii.
Wyniesienie Rynarzewa do godności miasta dokonało się już w wieku trzynastym a więc wcześnie, jeśli się zważy, że znaczna częśc miast wielkopolskich powstała w wieku czternastym i następnych. Mimo tej dawnej metryki Rynarzewo nigdy, jak się zdaje nie doszło do większego rozwoju i znaczenia, pozostając przez liczne wieki miasteczkiem malutkim, o nikłym zaludnieniu i słabym gospodarczo. Samo położenie miasteczka w pewnym stopniu przesądziło o jego losach. Położone wśród rozległych, bardzo rzadko zaludnionych lasach, bagnach i moczarach, mogło przez wieki stanowić obronę przed napastnikami, nie mgło jednak stanowić o wzroście ludności i rozwoju gospodarczym, handlowym i rzemieślniczym.
Kiedy w roku 1458 w kraju gotowano się do odsieczy obleganemu przez krzyżaków Malborkowi, miasto Rynarzewo musiało dostarczyć tylko dwóch ludzi zbrojnych
Rejestr podatkowy z roku 1579 wymienia tylko siedmiu osiadłych w Rynarzewie rzemieślników. znaczy to, że w okresie największego w kraju naszym wzrostu gospodarczego, bogactwie i pomyślności, w iwekach XV i XVI, Rynarzewo nadal pozostawało osadą niepozorną i ubogą. Wieki następne XVII i XVIII, wieki wojen, pożóg, zaraz, wieki schyłku potęgi i pomyślności gospodarczej kraju nie mogły przynieść poprawy także dla Rynarzewa, z problemem tym nie umieli poradzić sobie nawet pruscy zaborcy w wieku XIX.
Od roku 1369 panem i dziedzicem Rynarzewa był ponownie Henryk , októrym wiadomo to, że toczył on spór w roku tym z Wojciechem, wojewodą brzesko-kujawskim o młyn na noteci. Odtąd panowie Rynarzewa nazywać się zaczynali się nazywać Rynarzewskimi.
Rok 1420 zapisał się w historii miasteczka rządami Janusza z rodu Szreniawitów, podkoniuszego kaliskiego, którego herb do dziś zdobi Rynarzewo.
W roku 1593 Rynarzewo otrzymuje nowy dokument lokacyjny. Stanisław Latalski z Latalic, hrabia na Labiszynie, dziedzic na Rynarzewie, zmienia organizację miejską z prawa średzkidego na prawo magdeburskie. Odtąd Rynarzewo przestaje być siedzibą pańską i wchodzi w skład dóbr łabiszyńskich. Kolejnymi właścicielami miasta byli: Czarnkowscy, Grudzińscy, Gębiccy oraz Skórzewscy z Lubostronia.
Przez wieki mieszkańcy trudnili się tu: sukiennictwem, uprawą ziemi i hodowlą zwierząt. W ciągu roku odbywały się tu cztery jarmarki kramne na konie i woły: 5 kwietnia św. Wincentego, 6 lipca na św Łucję, 8 września na święto Narodzenia NMP i 3 listpoada na św Huberta.
Kiedy w roku 1772 wojska pruskie pod wodzą Brenkendorfa, sługi króla Prus Fryderyka II zagarnęły ziemie nadnoteckie, a wraz z nimi Rynarzewo, stało się ono najmniejszym miasteczkiem jego cesarskiej mości króla Prus. Spis mieszkanców z roku 1773 mówi o 29 domach, a lista nazwisk zawiera ich 30 wzglądnie 32.W 1837 roku powstała Straż Pożarna.
Nękani przez zaborców i władze miejskie( szczególnie wysokimi podatkami) mieszkańcy postanawiają w roku 1869 zamienić miasto na wieś. Zaborca odrzuca ten wniosek i jako niespełna tysięczna miejscowość Rynarzewo przez 123 lata dźwigało na swoich barkach coraz to nowsze zachcianki pruskiego zaborcy.
Mieszkańcy Rynarzewa brali udział w powstaniu wielkopolskim. W wyniku walk 12 stycznia 1919 roku Niemcy pod wodzą por. Grolla zabrali wsztstkich mężczyzn( jedynym mężczyzną, któremu udało się pozostać w mieście był proboszcz Mieczysław Buławski) i wywieźli do Altdamm( obecnie Szczecin-Dąbie) by ich trenować. Jedyna informacja jaka dotarła do mieszkańców Rynarzewa o internowanych była przekazana przez braci Dominiczaków, którzy uciekli z konwoju( wyskoczyli z pociągu i w bandarzach przybyli do miasta). Miasteczko leżało na lini frontu i przechodziło z rąk do rąk. 1 lutgo 1919 roku podczas ciężkich walk o Rynarzewo zginął bohaterską śmiercią por. Władysław Mettler. Niemcy zajęli Szubin, a dowództwo polskie w Łabiszynie zaplanowało kontruderzenie polskie. 2 lutego powstańcy wyparli Niemców za Noteć i zmusili do opuszczenia Rynarzewa. Kolejne dni, to walki o dworzec kolejowy w Zamościu i o Rynarzewo. Przez cały czas trwania walk powstańcy bezskutecznie usiłowali podłożyć miny pod pociąg pancerny, który przez rynarzewskich powstańców nazywany smokiem, ponieważ zionął pociskami na Rynarzewo i okolicę. Mimo zawartego rozejmu w Trewirze, 16 lutego 1919 roku walki o Rynarzewo toczyły się dalej. W celu zdobycia pociągu sprowadzono z Gniezna saperów pod dowództwem ppor. Dancewicza. Podjęli oni próby wyłaczenia pociągu z działań pod Rynarzewem. Ostatnia próba miała miejsce w nocy z 17 na 18 lutego. Polegała ona na położeniu na torze miny i pozostawieniu rozerwanych drutów które zmyliły nadjeżdżającą pociągiem pancernym załogę, tym bardziej, że minę pokrył padający w nocy śnieg. Po przejechaniu pociągu skutek był natychmiastowy. Szyny zostały rozerwane, pociąg unieruchomiony. Ukryci dotąd powstańcy zatakowali go. Na czele powstańców stał por. Mariusz Wachtel. Zginął on wraz ze swymi żołnierzami bohaterską śmiercią. Poległych powstańców pochowano na parafialnym cmentarzu. Ostatnia bitwa rozegrała się 18 czerwca 1919 riku w Boże Ciało jednak wolność przyszła dopiero w styczniu 1920 roku po przejęciu ziem przyznanych Polsce traktatem wersalskim. W latach 1920-1921 mieszkańcy Rynarzewa zbudowali pomnik pochowanym na cmentarzu powstańcom.
Niestety upadek miasteczka następuje 13 czerwca 1934 roku.Ostatnim burmistrzem Rynarzewa był Kazimierz Tomaszewski, który pełnił tę funkcję od wybuchu powstania wielkopolskiego do utraty praw miejskich Rynarzewo traci status miejski. Kolejnym ciosem staje się wrześień 1939 roku. Zbiorowe mordy i egzekucje nie ominęły Rynarzewa i okolicznych wiosek. Na miejscowym cmentarzu Niemcy zniszczyli pomnik powstańców. Po latach okupacji w tym samym miejscu wybudowano nowy pomnik-Pomnik Powstańców Wielkopolskich i Bohaterów Września 1939 roku.
Najpiękniejszą z kart historii VII wiekowego Rynarzewa są dzieje i losy kościoła i parafii. Kościół parafialny ufundowany został niewątpliwie przez pierwszych właścicieli miasta, przed lub w samym roku 1299. Pierwsza źródłowa wzmianka o istnieniu kościoła pochodzi z roku 1430. Zawarta jest ona w aktach konsystorskich gnieźnieńskich. W roku tym Paweł, pleban rynarzewski, podpisał jako świadek układ o dziesięcinę w Niemojewie, między Janem proboszczem strzelińskim, a Wawrzyńcem, plebanem z Ludziska wobec konsystorza gnieźnieńskiego.
W latach 1512-1523 biskup Jan Łaski opisuje w swoim "Liber Beneficiorum"uposażenie i dochody kościoła i plebanów rynarzewskich.
Kolejne wizytacje biskupie odbywały się w: 1608, 1699, 1712 roku. Opisują one kościoły i życie parafii rynarzewskiej. Budowle kościelne były z drewna, ufundowane przez dziedziców miasteczka. Ostatni taki kościółek z przełomu XVIII/XIX wieku rozebrano w 1913 roku i na jego miejscu postawiono obecny kościół parafialny. Tytuł kościoła od roku 1520 jest pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
W wieku XIX na terenmie parafii powstaje kościół i parafia ewangelicka. Katolicy w mieście i okolicy stają się mniejszością. Dlatego ogromną rolę odegrali w tym okresie rynarzewscy duszpasterze. W pismach proboszczów i obywateli polskiej narodowości wysyłanych do pruskich urzędów zechowany zostsał patriotyzm i godność osobista i narodowa. Posiadając cenzus wyższego wykształcenia proboszczowie stawali się w owych latach wzorem i przykładem dla polskiego społeczeństwa Rynarzewa.
Po wojnie Rynarzewo było siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej. W 1961 roku gromada liczyła 2586 mieszkańców i obejmowała 4197 ha. W 1972 roku Rynarzewo wcielono do gminy Szubin. Obecnie liczy ono 1105 mieszkańców (stan 4.1.99)
